VERGİ İNCELEME REHBERİ

Esasa yönelik kararlar kısmen iptal kararlarıyla birlikte dikkate alındığında, vergi mahkemelerinde açılan davaların %70’inin mükellef lehine sonuçlandığı görülmektedir. Daha ayrıntılı olarak bakıldığında ise verilen 17.144 ret kararının sadece 10.620’si, yani sadece %14’ü, davanın esastan görüşülerek verilmiş ret kararlarıdır. Diğerleri süre, ehliyet, görev gibi yönlerden verilmiş ret kararlarıdır. Bu yönüyle bakıldığında süresinde ve düzgün bir şekilde açılan davalarda kazanma oranı %86’lara kadar çıkmaktadır.

38.Vergi mahkemelerinde geçen süre ne kadardır?

Adalet Bakanlığının açıkladığı verilere göre vergi mahkemelerinin Türkiye ortalamasında 121 günde, İstanbul ortalamasında ise 126 günde karar verdikleri belirtilmektedir. Van (187), Şanlıurfa (186), Erzurum (165), Mardin (148), Antalya (142) vergi mahkemeleri karar verme ortalama gün sayısı en fazla olanlar olmakla birlikte, Bursa (58), Hatay (61), Kahramanmaraş (84) ve Zonguldak (84), karar verme ortalama gün sayıları en düşük olanlardır.

Söz konusu hesaplamalar verilen tüm kararların ortalaması olduğu için esasa geçilmeden ön inceleme aşamasında verilen süre, ehliyet, görev yeri gibi kararlarda sürenin çok daha kısa olduğu dikkate alınacak olursa, esasa geçilen kararlarda bu sürenin çok daha fazla olduğu görülecektir.

Dava dilekçesi mahkemeye gönderildiğinde, mahkeme ilk olarak dava dosyası üzerinde ilk incelemesini yapar. Davanın süresinde, yetkili kişilerce, doğru yerde açılıp açılmadığını inceler. İlk inceleme aşamasından sonra vergi mahkemesi iş yüküne göre bir hafta içinde dava dilekçesini davalı vergi dairesine gönderir. Vergi dairesi avukatları 30 gün içinde dava dilekçesine savunma verirler. Benzer şekilde bu sefer vergi dairesinin savunması bir hafta içinde davacı mükellefe ya da vekili avukata iletilir. Davalı vergi dairesinin savunmasına mükellef tarafı yine 30 gün içinde replik denilen cevaba cevap verilir. Mükellef tarafının replik cevabı yine bir hafta içinde vergi dairesine gönderilir. Vergi dairesinin yine 30 gün içinde duplik denilen cevabı vergi mahkemesine gönderilir. Bu duplik cevaba mükellefin artık cevap hakkı bulunmamaktadır. Davacı ve davalı tarafların ikişer defa karşılıklı iddia ve cevap hakları kullanıldıktan sonra, vergi mahkemesinin bu iddia ve cevaplar doğrultusunda karar verme süreci başlar.

Tarafların 30 günlük süreleri sonuna kadar kullanıp kullanmamalarına ve vergi mahkemesinin iş yüküne bağlı olarak 3 ay ile 6 ay gibi bir sürede karar sürecine geçilir. Dava konusuyla ilgili emsal kararların olup olmamasına göre de vergi mahkemesi tarafından karar verilir. Önceden verilmiş emsal kararlar olması halinde karar süreci çok daha kısa olabilecekken, ilk defa verilecek kararlarda karar süreci çok daha uzun olabilir. Dolayısıyla Adalet Bakanlığı tarafından yayınlanan istatistik rakamlarında Türkiye ortalamasının 121 gün şeklinde ilan edilmesi istatistiki bir veri olmaktan öte bir şey değildir. Yıldan yıla bu rakamın artması veya azalması yıllar arasında göreceli bir iyileşme ya da kötüleşmeyi göstermenin ötesinde çok gerçekçi rakamlar değildir. Gerçekte ilk derece mahkemesinden bir kararın çıkması 6 ay ile 1 sene arasında bir süre alacaktır.

39.Vergi mahkemelerinde duruşma yapılır mı?

*920.000 TL altında olan bölge idare mahkemesi kararlarının temyiz edilemeyeceği hükmü Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildiğinden yürürlük tarihi olan 13.07.2024 tarihinden sonra istinaf edilen tüm kararlar için temyiz yolu açıktır.

42.İlk derece mahkemesinden sonra verilen karar mükellefin lehine olursa

Vergi dairesi ve mükellef tarafından yapılacak bir işlem yoktur. Bu durumda vergi dairesi tüm dava yollarını tüketinceye kadar istinaf ve temyiz yollarına gidecektir. Diğer bir ifadeyle idarenin, kendi aleyhine verilmiş kararı, tüm dava yollarını tüketmeden kabullenmesi mümkün değildir. Benzer durumda öncesinde bin tane davayı kaybetmiş olsa bile idare, istinaf veya temyiz yoluna, kaybedeceğini bile bile mutlaka gidecektir. Bu yolda devam ederken hem yargının hem idarenin bir yandan zamanı tüketilecek, bir yandan da idare vekalet ücreti ödemeye mahkum olacağından kamu zarara uğratılacaktır. Yeter ki istinaf ve temyiz yoluna gitmemek için kimse sorumluluk almak zorunda kalmasın, bundan dolayı soruşturma geçirmesin! Dolayısıyla bütün bu üst yargı yolları tüketilmeden yargı kararı kesinleşmiş olmaz.

43.İlk derece mahkemesinde verilen karar mükellefin aleyhine olursa

İlk derece mahkeme kararını tebliğ alan İdare (vergi dairesi) mükellef hakkında 2 nolu vergi ceza ihbarnamesi düzenleyerek mükellefe tebliğ eder. Bu 2 nolu ihbarnamenin tebliğ alınması ile birlikte vergi artık tahakkuk etmiştir. Tahakkuk eden verginin (3T’nin tamamlanmasından sonra) tahsilat aşamasına geçilebilir. Bu noktadan itibaren mükellefin ödeme veya teminat göstererek taksitlendirme talep etmekten başka bir yolu bulunmamaktadır. Artık mükellefin uzlaşma ve vergi indirimi hakkı kalmamıştır. Bir üst mahkemeden mükellef lehine olumlu karar çıkana kadar mevcut durumda olumlu bir değişiklik olmayacaktır. İlk derece kararından sonra mükellef istinaf yoluna gitmediği, bu hakkını kullanmadığı takdirde yargı kararı ve vergi kesinleşmiş olur.

Mükellefin istinaf mahkemesinden bozma kararı alması halinde, ilk derece vergi mahkemesi kararına istinaden yapılan 2 nolu vergi ceza ihbarnamesi ve buna bağlı verginin tahakkuku işleminin hukuki dayanağı artık ortadan kalkacağından, ilk dava açıldığı duruma geri dönülmüş olacaktır.

44.İlk derecede kaybettikten sonra istinaf veya temyiz dava aşamalarında mükellef lehine sonuç alınabilir mi?

İlk derece vergi mahkemeleri verecekleri kararda, hem kendi hem de Bölge İdare Mahkemeleri ve Danıştay’ın önceden vermiş olduğu kararları emsal alırlar. Dolayısıyla üst mahkemeden döneceğini, bozulacağını bile bile vergi mahkemeleri karar vermezler. Bu sebeple mükellef hakkında ilk derecede lehe veya aleyhe verilen kararların değişmesi biraz zordur. Adalet Bakanlığının yayınlamış olduğu istatistiklere göre, 2019 yılında yapılan toplam 46.284 istinaf başvurusunun 36.935’i yani %80’i Bölge İdare Mahkemeleri tarafından reddedilmiştir. Bu istinaf başvurularının davacı ve davalılar tarafından yapıldığı unutulmamalıdır.

Bununla birlikte gri alanlarda, yeni mevzuat değişikliklerine bağlı olarak, emsal kararın bulunmadığı, yargı genel içtihadının tam oluşmadığı durumlarda istinaf ve temyiz aşamalarında farklı sonuçlar alınması son derece normaldir.